BUNTOT

Ngarag pa ako hanggang ngayon! Maaga kasi akong pumasok kaninang umaga sapagkat mayroon kaming bisita, manager ng isang kilalang bangko dito sa Cainta, Rizal.  Maaga kong inayos ang lahat ng aming files ng payroll dahil ang mga iyon ang kinailangan namin sa naganap na meeting. Nagprisenta kasi ang aming bisita ng isang bago at mas pinadaling sistema sa paghahanda at pag gawa ng payroll. 

Lalaki ang aming bisita… kagalang galang sapagkat may mataas na pinag-aralan, idagdag pa dito ang maganda nyang posisyon sa bangkong kanyang pinapasukan. Napakaganda ng kanyang pananamit, gayundin, magalang syang manalita. Kasama ang aking mga boss ay nagpakilalahan kami sa bawa’t isa. Inalok namin sya ng kape. Habang sya’y nagkakape ay nagtanungan muna kami ng mga personal na bagay upang magkaroon ng “rapport” ika nga. Sadya rin naming makwento ang aking mga boss. Tahimik lamang akong nakikinig sa kanila at paminsan minsa’y napapangiti sa mga pinag uusapan nila. “Taga saan ka Sir?”, narinig kong tanong nya sa aking boss na lalaki. “A uragon kaming mag-asawa”, wika ng boss ko na ang ibig sabihin ay sakop ng Bicol Region ang pinanggalingan nyang probinsya. Bumaling sa akin ang aming bisita…”ikaw Jo taga saan ka?”, tanong nya sa akin. “Dito po ako sa Marikina nakatira sa ngayon, pero San Jose, Occidental Mindoro po ang probinsya ko, Mangyan po”, sagot kong may pagmamalaki. “Ahh, e di may buntot ka?”, tanong nya sa akin sabay tawang malakas. Nag init ang aking mukha…marahil ay dala ng nakakabwisit niyang tawa! “Wala po a… baka kayo meron!”, sagot ko sabay irap. Nahalata nyang nainis ako sa kanyang tinuran. “Kasi may nakapagsabi sa akin na may buntot daw ang mga Mangyan!”, wika nya! “Kung gaano po kaimposibleng literal na magkaroon kayo ng buntot e ganun din po ang mga Mangyan…imposible silang magkabuntot dahil kung ano po tayo e ganun din sila.” Turan ko sabay bukas ng aking laptop upang maumpisahan na nya ang anumang pakay nyang ipaliwanag sa amin at nang hindi na nya dugtungan pa ang mga sasabihin nya patungkol sa mga Mindoreños.

May buntot! ... isang nakatutuwang pagsasalarawan, ngunit para sa isang tulad kong lumaki sa bayang kinabibilangan ng mga Mangyan, nakapangingilabot na komento ito.

Hindi ang manager na iyon ang unang naingkwentro ko tungkol dito. Nang ako'y nasa review school pa, meron akong isang kaklaseng nagtanong din sa akin kung ako raw ba ay may buntot. Nakakagulat! Ngunit sya'y seryoso. Natawa ako at sumagot "Haler! Bakit ikaw ba meron?"...”Wala”, Sagot nya naman. “Yun naman pala e bakit mo ako tinatanong?”, sagot ko habang tinitingnan ko sya simula ulo hanggang paa. Ang sabi nya sakin "di ba taga Mindoro ka,  may buntot daw ang mga mangyan". Ibig ko syang batukan. Isang taong may pinag aralan... naniniwalang may mga tao talagang may buntot sa mahal kong lalawigan! “Ano ba ang itsura nila? Sabi nakakatakot daw itsura”, dugtong pa nya habang ang mata’y nanunuya at nang-uuri. Humarap ako sa kanya, “nasubukan mo na bang manalamin? I-times ten mo yang beauty mo, ganun sila kaganda.”…mataray kong sagot sa kanya, sabay talikod!

May isa pa, noong nakaraang araw ko lamang ito nabasa sa Facebook. Ang kakilala kong Mindoreña ay tila may kaaway sa naturang social networking site. Nacomment ba naman sa kanya…”Mangyan ka nga talaga! Napakarama ng ugali mo, masama kang babae!”… Sa hindi ko maipaliwanag na dahilan ay nasaktan ako…hindi dahil sa kakilala ko ang pinag sabihan kundi dahil ang pakiramdam ko’y pati ako ay nasabihan din ng masama dahil sa tinuran nyang “Mangyan ka talaga”… Nais ko sanang padalhan ng mensahe ang taong iyon, ngunit pinigilan ko na lamang ang aking sarili sapagkat hindi ko na nais na makisawsaw pa sa kung anumang gusot na meron sila. 

Nais ko silang ideklarang “persona non grata” sa Mindoro! O kaya’y ipasuwag sa mga Tamaraw! Maari kaya? Sana’y maaari nga…

Hindi talaga maitatanggi na kapag ang mga Mindoreños ay napunta sa ibang lugar, ang pagiging Mangyan ay syang dala dalang tatak. Nakalulungkot lamang isipin na ang katutubong syang taal na naninirahan sa aking bayan ay silang tampulan ng tukso at katatawanan. Marahil, dahil ito sa sila'y naiiba sa karaniwan. Nakabahag, may nginunguyang nganga ang karaniwan lalo na yung mga matatanda, may mga sunong na balulang at kaing. Ang mga hindi pa naaabot ng kabihasnan at hindi pa nakakapag-aral ay hindi pa gaanong marunong maglinis ng sarili. Madalas silang nakikita kapag magpapasko, nangangalabit…nanghihingi ng piso. Yan ang pisikal na kaanyuan ng mga mangyan na nakikita ng pangkaraniwang mga mata.

Sa matang ang patingin ay lagpas sa pisikal na aspeto, iba't ibang kulay ang nakikita sa mga kung tawagin ay mga "dugoy".  Masarap maging tulad nila... inosente. Hindi sila sanay sa mga modernong kagamitan, pero ang kanilang kasalatan at kainosentehan ang naglalayo sa kanila sa maraming kasalanan. Walang pornograpiya at malalaswang babasahin, walang "text scam", walang "e-mail scam".  Walang kaaway sa "Facebook" o "Twitter". Hindi sila sanay sa anumang luho, simpleng simple ang buhay nila. Sa bundok sila nakatira, sa mga tahanang gawa sa mga bagay na galing sa kalikasan... kaya hindi nila kailangang kumayod maghapon para may pambayad sa inuupahang malaking bahay. Sa pagkain simple din sila, hindi nila kailangang mamili kung sa Jollibee o McDo sila kakain.  Hindi sila kailanman marunong magpanggap, tapat sila sa kung sino at ano sila. Nanghihingi man sila, hindi naman sila kailanman nangupit, nangamkam o nanguha ng mga bagay na pag-aari at pinaghirapan ng iba.

Sa mga taong naniniwalang may buntot at nakakatakot ang itsura ng mga katutubo naming kababayan, isipin nyo na lang po na wala silang pinag iba sa iyo sa pisikal na kaanyuan. Sa mga kababayan ko naman, sana’y sa atin mag umpisa ang pagmamahal at pagmamalasakit sa kanila sapagkat sila’y ating tatak…sila’y ating pagkakakilanlan.

Sa isang banda, napag-isip isip ko, tama nga rin ang ilan…sadyang may mga tao nga namang may “buntot” sa aking lupang sinilangan…hindi sa bundok nakatira kundi sa patag…may magagarang bahay at sasakyan. Nangangamkam…nagpapasasa sa mga yamang pinag hirapan ng iba…gumagamit ng dahas at kapangyarihan makamtan lang ang pansariling kagustuhan. Buntot nga lang ba? Palagay ko ay may iba pa…sungay! …At hindi lamang sa Mindoro sila matatagpuan…kahit saan ay may mga taong may buntot at sungay…lumingon ka, baka katabi mo lang pala sila! Subukan mo na ring masusing tingnan ang sarili mo sa salamin…baka nag sisimula na ring tumubo ang tanang sa iyo.

KUTSARA'T TINIDOR

Kahit alas dose pa ang aming lunch break, alas onse y medya pa lamang  ay nananghalian na kami. Maaga akong nakaramdam ng gutom dahil kape lamang ang tanging inilaman ko sa aking sikmura bago umalis ng bahay.

Ano na nga ba ang petsa ngayon?! Ika pito ng Hulyo... ano? Ikapito ng Hulyo?! Ika walumput-limang buwan pala naming magkarelasyon ng aking kabiyak! Marahil ay dahil sa pagiging okupado ng aking isipan sa maraming bagay na may kinalaman sa trabaho at sa pagbabasa ng mga nangyayari sa buhay ng aking mga kaibigan sa Facebook kaya nawala na sa isipan ko ang importanteng araw na ito. Hindi ko man lamang nabati ang aking mahal na kabiyak. Hindi na bale, uuwi na lamang ako ng maaga upang kahit na paano ay magkita naman kami kahit na mga labinlimang minuto lamang. Kapag kasi buwan ng Hulyo at Agosto ay pang gabi ang kanyang pasok sa trabaho kaya sasandali na lamang kaming nagpapang-abot pag-uwi ko ng bahay galing sa opisina.

Habang kami'y kumakain, biglang tumunog ang aming telepono. Napakalakas niyon, inilagay ko nga pala ito sa pinakamataas na volume kahapon. Dahil sa tunog na iyon, ako ay nagulat at naihulog ang tangan kong kutsara. Habang pinupulot ko ang nahulog na kobyertos, ako ay napaisip...kaya ko kayang kumain na tinidor lamang ang gamit? Ahhh...napakahirap sapagkat may sabaw ang aming ulam. Bigla kong naisip ang aking kabiyak...tila kami'y kutsara't tinidor. Nilikha silang sadyang magkaiba ang itsura...isang pabilog at may malalim na parte at ang isa'y may matutulis na parteng animo'y mga daliri. Magkaiba rin ng gamit...ngunit nilikhang magkapares at kay hirap gamitin kung wala ang isa.

Sa pisikal na aspeto pa lamang ay sadyang magkaiba na kaming mag-asawa. Matangkad ang aking kabiyak, at ako nama'y mistulang maliit na bata kung itatapat sa kanya. Para sa iba'y hindi raw magandang tingnan kapag kami'y naglalakad na magkasabay dahil isang "ruler" ang lamang niya sa akin. Kailanma'y hindi kami naasiwa sa taas ng isa't isa. Sa pag-uugali'y napakarami rin naming pagkakaiba. Animo'y silangan at kanluran...dulo't dulo! Sa mga bagay na nagugustuhan at kinahihiligan ay sadyang magkaiba rin kami. Ang malalakas at bayolenteng paglalaban ng mga manlalaro sa "UFC" na kinagigiliwang panoorin sa telebisyon ng aking kabiyak ay sya namang nagpapatindig ng aking balahibo at nagpapatili sa akin. Ang mga baduy at katawa tawang teleserye naman na aking pinanonood ay kinaaalibadbaran ng aking kabiyak. Papaano nga ba kami nagkakasundo sa panonood ng telebisyon? Inilalagay na lamang namin sa istasyong nais ng aming anak...ang Myx, Disney o dili kaya ay Nick Channel. Sa gayong paraan ay masaya kaming nakakapanood ng sama sama at walang pinagdedebatehan. Sa mga championship ng UFC na lamang sya nanonood at ako naman ay sa mga huling bahagi na nakakasilip ng teleserye! Sa pag bili at pag pili ng mga damit at kagamitan ay madalas na hindi magkapareho ang aming mga gusto. Kadalasa'y mura ang nais ko at sya nama'y mamahalin ngunit mas di hamak na maganda ang kalidad. Sa pagpili ng pagkain ay magkaibang magkaiba rin kami. Ako ay sadyang paborito ang isda sapagkat ako ay lumaki sa lugar na tila pinagpapamigayan lamang ang mga ito at maaari pang mahuli ng libre sa ilog na malapit sa aming bukid. Kabaligtaran naman ang aking kabiyak. "Kalaban" kung tawagin nya ang malalaking isdang iniluluto ko. Ang paborito nya ay adobong baboy o manok, sinigang na baboy, pinirito o inihaw na manok at sari-saring gulay na nilutong pabulanglang. Kapag ako ay natatakam sa isda ay nagluluto ako ng paksiw na bangus. Lalagyan ko ito ng maraming dinikdik na bawang at luya sapagkat ang mga iyon lamang at konteng sabaw ang kakainin ng aking asawa. Minsa'y bumibili rin ako ng tilapya ngunit ang pinipili ko ay iyong pinakamaliliit  dahil  iyon lamang ang papasa sa pang-amoy at panlasa ng mahal kong kabiyak. Sa mga panahong nais ko syang pasayahin ay nagluluto ako ng sinigang na baboy o dili kaya ay adobo. Napakarami nyang nakakain at manaka nakang pinupuri ito at sinasabing napakasarap ko raw talagang magluto! Sa mga papuring iyon ay napaparami na rin ang aking kinakain na sya namang iniiwasan ko sapagkat makadadagdag nanaman ito sa aking lumalaking tiyan! Kapag nais naming parehas na masiyahan sa pagkain ay nagluluto ako ng ginisang mais na nilagyan ng talbos ng ampalaya at sinahugan ng maliliit na hipon. Sa pagkaing iyon kami magkasundong magkasundo.

Napakarami pang pagkakaiba naming mag-asawa. Sa estilo ng pagpapalaki sa aming anak, sa mga lugar na gustong puntahan, sa mga gustong gawin at maging sa mga gustong marating sa buhay. Paano nga ba kami namumuhay sa iisang bubong kung kami ay magkaibang magkaiba? Paano kami nagkakasundo? 

"PAGMAMAHAL"! Iyan ang kaisa isahan naming sekreto! Nang dahil sa pagmamahal, kami ay may unawaan at pagbibigayan. Nang dahil sa pagmamahal, kami ay may paggalang sa gusto at hilig ng isa't isa. Nang dahil sa pagmamahal, pinupunan namin ang kakulangan ng isa.

Sadya ngang kami ay katulad ng isang kutsara at isang tinidor...magkaibang magkaiba...ngunit sadyang nilikha para sa isa't isa. Sa pagsasama at pagiging isa ay nagkaroon ng isang layuning pang habangbuhay...ang layuning bumuo ng isang masayang pamilya.

AMING TATAY

IKA’Y AGILA.

Kasing tayog ng kanyang lipad

Ang iyong pangarap sayong anak.

IKA’Y PAYASO.

Nagbibigay ngiti

Sa anak na namimighati.

IKA’Y KUMOT.

Yakap ng iyong bisig

Ay pumapatid sa matinding lamig.

IKA’Y PADER.

Matibay na moog at sandigan

Ng puso ng anak na mahal.

IKA’Y ARAW.

Liwanag ka sa landas na tinatahak,

Gabay sa pag hakbang at pagtapak.

IKA’Y TUBIG.

Ang dumadaloy na pagmamahal,

Sa anak ay pamatid uhaw.

 

IKA’Y ANINO.

Kaagapay saan man magpunta

Ng anak na sinisinta.

IKA’Y ALKANSYA.

Taga puno ng lahat ng kulang,

Taga bigay ng pangangailangan.

IKA’Y GAMOT.

Pangaral mo’y nagbibigay lunas

Sa anak na naliliko ng landas.

IKA’Y YANTOK.

Pagmamahal sa pamilya’y di mababali,

Kaytibay at habang panaho'y mananatili.

IKA’Y IKAW.

Ang aming amang minamahal,

At mamahalin habangbuhay…

ULAN

Tangan ang malaking dilaw na payong, lumabas ako sa aming bakuran kaninang umaga upang pumasok sa opisina. Dumampi sa aking balat ang malamig na hangin na hindi ko pangkaraniwang nararamdaman dito sa syudad.  Basang basa ang kalyeng aking nilalakaran, mabuti na lamang at nakabili na ako ng sapatos na pang tag-ulan. Madilim pa rin ang kalangitan at sa aking palagay ay maghapon ang magiging ulan ngayon.

Kapag ganitong umuulan ay hindi ko maiwasang maalala ang dati naming tirahan sa bukid noong mga bata pa kaming magkakapatid. Lagi kaming nakatanaw sa bintanang tinutukuran ng isang mahabang putol na sarayan (isang kahoy na animo’y kawayan). Ang hampas ng hangin sa mga dahon ng Kamatsile ay isa sa mga gustong gusto ko, dangan kasi’y mistula itong mga mananayaw na sabay-sabay ang pag-indak. Ugali rin namin ang sama-samang maligo sa ulan. Nagtatampisaw kami sa mga pitak na nalagyan ng tubig-ulan, naghahabulan sa mapuputik na mga pilapil, nagbabalibagan ng putik, at namumulot ng mga tutubing hindi makalipad dahil sa pagkakabasa ng kanilang mga pakpak. Laging pumapalahaw ng iyak ang kapatid kong babae na sumunod sa akin dahil namumulot din ng mga uod ng damo ang aking kuya na sya nyang ginagawang panakot  sa amin. Hay! Kaysaya ng aking buhay-bata! At talaga naming masaya ang maging bata lalo na kapag umuulan! Hindi namin kailanman inisip na ang ulang nagbibigay sa amin ng kasiyahan ay sya ring minsa’y nagdudulot ng pagkasira ng pananim ng aming tatay. Hindi namin iyon batid noon sapagka’t ni minsan ay hindi kami pinigilang magsaya ng aming mga magulang sa ilalim ng mapaglarong ulan.

Ahhh…ibang iba ang epekto ng ulan sa akin noon kesa ngayon. Naaasiwa akong lumusong sa kalyeng may tubig-ulan sa takot na baka ito ay magdulot sa akin ng sakit dahil sa mga ihi ng daga at iba pang maruruming bagay. Takot din akong paliguin ang aking anak sa ulan, di tulad ng aming mga magulang noong araw na hinahayaan kaming mapagod sa paglalaro sa ulanan. Hindi ko alam kung bakit…basta hindi ako panatag. Pag nakikita kong lumalakas ang ulan ay hindi ako mapalagay dahil nag-aalala ako na baka bumahang muli sa aming lugar. Nag-aalala din ako sapagka’t siguradong matatraffic nanaman sa pag-uwi ang aking asawa. Nag-uumpisa nanaman ngang magsikip ang Marcos Highway. Naibsan ng konte ang init ng syudad ngunit kapalit naman nito ay ibayong hirap.

Sa pag-akyat ko sa madulas na overpass ay nakita ko ang mga nagkakaingay na mga batang may mga dalang payong na animo’y pinauupahan sa mga naglalakad na walang pananggalang. Nag-uunahan sila sa paglapit sa mga taong nangangailangan ng payong. Pinapayungan nila ang mga ito hanggang sa sakayan kapalit ng limang piso. Sa mga hagdan naman ay may mga aleng nagtitinda ng mga mumurahing payong at mga tsinelas na pang tag-ulan. Nakatutuwa naman na ang ulang nagpapahirap sa iba ay oportunidad naman ang hatid sa ilan.

Nangingiti ako sa isiping iyon habang naglalakad sa ulanan. Hindi ko namalayan, nasa harap na pala ako ng pintuang bakal ng aming gusali…natanaw ko ang orasang nakasabit sa pader na pinagkakabitan ng gate. Alas otso y kinse na! Naku late nanaman ako! Dahil ba ito sa ulan? O dahil sa pag-iisip ko habang naglalakad?!

Ahhh…marahil ay nasiyahan din ako sa paglalakad ko sa ulanan kaya’t hindi ko namalayan ang oras…

PETSA

Ika-pito ng Hunyo ngayon...isa sa mga pinaka importanteng petsa para sa akin. Bakit nga ba? Kaarawan ngayon ng aking mahal na kabiyak...at ngayon din ang araw na sinagot ko ang pag-ibig nya, pitong taon na ang nakararaan. Ano kaya ang ibibigay kong regalo para sa aking asawa?

Nakangiti akong bumangon sa aking higaan kanina. Paano ba naman, ang anak naming si Otep ay nakahigang pabaligtad sa posisyon ng aking asawa at ang kanyang malapad na talampakan ay nasa nguso na ng kanyang ama! Sadyang napakalikot niyang matulog! Kay sarap nilang pagmasdang mag-ama. Nais ko sana silang kunan ng litrato ngunit walang karga ang mga baterya ng digicam at cellphone ko. Hindi na bale, para ko na rin silang kinunan ng litrato sapagka't tumatak naman sa isip ko ang imaheng iyon at hindi na iyon mabubura kailanman. Ahhh...kung hindi dahil sa petsang ito malamang ay hindi ako nasisiyahan na tulad nito.

Ginising ko sila sa pamamagitan ng pagpisil sa kanilang mga ilong...nais ko sana silang halikan ngunit hindi pa ako nakakababa upang magmumog man lang. Bumiling at umungol lamang ang aking anak, halatang ayaw pa nyang bumangon. Lumipat ng pwesto at patuwad na natulog muli. Ang aking kabiyak ay nagmulat na ng kanyang mata... "happy anniversary",wika nya sa akin. Niyakap ko sya saka binati sa kanyang kaarawan. Kiniliti niya at dinumog ang aming anak na walang nagawa kundi ang bumangon.

Bumaba na kami at sabay na kumain ng almusal. Hindi pumasok ang aking asawa dahil gusto nya raw kaming makasama sa espesyal na araw na ito, ngunit ako naman ay papasok sa opisina...uuwi na lang ako ng maaga.

Pang karaniwang petsa, pero napaka espesyal na araw para sa aming pamilya. Lunch break pa lang, kay tagal ng oras...nais ko ng umuwi! Kakain kami sa labas mamaya...isa nanaman itong masayang sandali sa aking buhay!

Ngayon, di ko na kailangang mag-isip kung ano ang dapat kong iregalo sa aking kabiyak. Wagas na pagmamahal, pag-aalaga at katapatan...yan ang nais kong ibigay sa kanya! 

HILAB

Bago ka magpatuloy, nais ko munang basahin mo ang aking lathalaing "BINHI" at "BYAHE"...

Nakapikit pa ako, pero gising na ang aking diwa. Alas tres pa lang noon ng ika-dalawampu't anim ng Oktubre. Iyon ang araw na itinakda ng aking "ob" upang ako ay saksakan ng pampahilab. Ito na kasi ang pinakahuling araw na dapat manatili ang aking anak sa loob ng aking sinapupunan. Ika sampung buwan na nya noon ngunit wala pang anumang indikasyon na nais na nyang lumabas. Biro nga ng marami, malamang daw ay nahirati ang aking anak sa masarap na buhay sa loob dahil kain-tulog lamang siya! 

Maaga akong gumayak, gising na rin ang aking asawa at ang aking ina. Sa nakita ko, higit pa ang kanilang pag-aalala kesa sa akin. Nagbihis ako ng isang bestidang kulay asul na may mga bulaklak na desenyo. Mula sa salaming nasa aking harapan ay nakikita kong malalim ang iniisip ng aking asawa. Nilapitan ko siya at tinanong kung ano ang bumabagabag sa kanya. "Kailangan pa bang itanong yan?" sagot nya. Hindi na lang ako kumibo sapagkat ako man ay nangangamba rin sa mangyayari. Kumain ako ng kanin sapagkat sabi ni nanay kailangan ko ng lakas dahil nakakapagod ang magluwal ng sanggol. 

Pasado alas siyete ng umaga ng kami'y umalis sa bahay upang tumuloy sa isang pribadong ospital kung saan ako nakatakdang manganak. Pagdating namin sa ospital, matapos ang ilang minutong paglalakad, ay dumiretso agad kami sa "emergency section" at hinanap ang aking "ob". Inayos ng aking asawa ang mga paunang bayarin at namili na rin siya ng isang "private room" kung saan kami mananatili pagkatapos kong manganak. Nilapitan ako ng isang nars, aalisin nya raw ang aking "nail polish". Bakit kaya? Kalalagay ko lang nun kagabi! Sayang naman, naisip ko. Nakikita kong pasulyap sulyap ang aking nanay, marahil ay kinakabahan pa rin. Ngunit ako ay walang nararamdamang kahit na katiting na kaba...mas lamang sa akin ang "excitement"! Nais ko nang makita at mayakap ang aking anak. 

Maya-maya ay isinakay na ako sa isang bangkong di tulak...saan kaya ako dadalhin??! Saka bakit kaya pinaiwan ang aking nanay at asawa?...Nag umpisa nang dumaloy nang mabilis ang aking dugo...nakaramdam na ako ng kaba! "Palitan nyo na po ang damit nyo mam", wika ng nars sabay abot sakin ng isang kulay rosas na manipis na damit. Inabot ko ito, saglit na nag-isip dahil parang nakakailang suotin ang isang damit na bukas ang likuran. Nahalata niya ang aking pag-aalinlangan. "Ok lang yan mam, tayo-tayo lang naman po dito". Sumunod nalang ako upang matapos na ito. Pagkabihis ay dinala ako sa "labor room". Kumabog ng malakas ang aking dibdib, sumipa ng malakas ang aking anak na para bang sinasabing "mommy kaya natin to!" Tiningnan ang aking "blood pressure", normal ito. Salamat naman! Pinapwesto na ako upang lagyan ng swero. Ito ang pinakakinatatakutan ko..ang swero! Ayoko ng mga karayom...pero nilakasan ko ang aking loob. Nang mailagay na ang swero ay pinagpahinga ako ng mga nars. Maalaga ang dalawang nagbabantay sa akin kaya hindi ako nailang sa kanila. Lumipas ang ilang minuto, narinig kong may kausap ang isang sila na tila ba nagbibigay ng "instructions". Lumapit ang isa sa akin at sinabing ilalagay na raw sa swero ang "Pitocin" na pampahilab. Ito ay isang uri ng pampahilab na katulad ng "oxytocin". Makailang minuto pa lang na nailalagay ang naturang pampahilab ay may naramdaman na akong kakaiba sa aking sinapupunan. Parang nagwawala ang aking anak...naninigas...humihilab nang paunti-unti...hanggang sa humilab nang napakasakit. Napangiwi ako sa unang bugso ng sunod-sunod na paghilab na iyon. Hinanap ko sa mga bantay ko ang aking asawa at ang aking nanay. Nais kong yumakap sa kanilang upang humingi ng dagdag na lakas. Patakaran daw ng ospital na hindi pwedeng pumasok sa "labor room" ang asawa o sinumang kamag-anak ng manganganak. Nadismaya ako at nanlumo sa narinig, nais ko silang sigawang lahat ngunit pinigilan ko ang aking sarili. Halinhinang tumitingin sakin ang aking "ob" at ang "resident ob" ng ospital. Tinitingnan nila kung hanggang saan na ang ulo ng bata at kung ilang sentimetro na ang niluluwag ng aking "cervix". Ang pag "IE" ng mga doktor ay higit na nagpadagdag sa sakit na aking nararamdaman. Gusto kong tadyakan ang mga doktor ko. Tuwing ika-limang minuto ay kinukuha ang aking "bp" at ang pintig ng puso ng aking anak. Ang nakatutuwang pintig na iyon ang nagpapalakas sa akin. Dumalas at tumindi ang paghilab ng aking sinapupunan. Tila ba kay bagal ng takbo ng oras. Ala una na ng hapon noon at limang oras na pala ako sa silid na iyon. Nanghihina na ako, nanginginig na ang aking kalamnan hanggang sa dulo ng aking mga hinlalaki sa paa. "Pagod na ba kayo?", tanong ko sa mga nars nang makita kong halos nanlalambot na rin sila sa pag-aasikaso sa akin. "Ako pagod na pagod na", wika ko. Naawa naman sila sa akin at kinwentuhan na lang ako ng mga nakakatawang bagay upang kahit siguro paano ay mabawasan, kung hindi man mapawi, ang sakit na aking nararamdaman. Para na akong nasa alapaap, hindi ko na alam kung paano at anong posisyon ba ang dapat kong gawin upang mabawasan ng kaunti ang sakit ng paghilab. Alas dos ng hapon ng pumasok muli ang aking "ob" upang suriin ang aking kalagayan. Tiningnan nyang muli ang aking "cervix", napailing sya. "Naku napakalayo pa!" Sinaksakan ako ng ayon sa kanila ay pampalambot ng "cervix". 


Ilang oras pa ang nakalipas, muli akong binalikan ng aking "ob". Sa pakiramdam ko ay maputla na ako dala ng panghihina sa sakit na nararamdaman. Itinapat ng nars sa aking tyan ang gamit na panukat ng bilang ng pintig ng puso ng aking anak. Nagulat sila nang marinig na mahina na at mabagal ang pintig na iyon. Naalarma ang mga sila pati na ang aking "ob". Bigla akong kinabahan. "Anong nangyayari sa anak ko?", tanong ko sa kanila. Humina daw ang pintig ng puso ng bata. Ha?! Napaiyak ako at nagpanic. Kinalma nila ako at dagling pinapasok ang aking asawa't ina. Laking tuwa ko nang makita sila. Sa halos siyam na oras na ako'y naghihirap ay wala akong ibang hiniling kundi sana'y nasa tabi ko ang aking ina at ang aking asawa nang mga oras yun. Sa kanilang presensya'y bahagyang nabawasan ang aking nararamdamang kaba at sakit.

Dagling tinanggal ng isa sa kanila ang gamot na pampahilab na nakalagay sa swero dahil baka kung ano na raw ang mangyari sa aking anak. Pumutok na rin ang aking panubigan ngunit wala pa ring indikasyong lalabas na ang aming panganay. Ika-anim na noon ng gabi. Bahagyang hinihilot ng aking ina ang aking tiyan habang kinakausap naman ni doktora ang aking asawa. Nakapikit ako noon at umuusal ng mahihinang dalangin na sana ay walang masamang mangyari sa aming mag-ina.


Napagpasyahang operahin na ako nang sa gayon ay maiwasan ang maraming hindi magagandang mangyayari kung matatagalan pa sa loob ng aking sinapupunan ang aming munting anghel. Para akong nabunutan ng tinik..."sa wakas makakaraos na rin kaming mag-ina", wika ko sa aking sarili. Ikapito't kalahati na ng gabi ng ako'y dalhin sa "operating room". Bago sa pakiramdam at sa paningin ko ang lugar na iyon dahil yun ang kauna-unahang pagkakataong ako ay maoopera. Masakit na masakit at wala pa ring tigil sa paghilab ang aking tyan. Nanginginig pa rin ang aking kalamnan. Pakiramdam ko ay para na akong nauupos na kandila. "Parang awa nyo na po gawin nyo na", pagsusumamo ko sa mga taong nandoon na hindi ko na halos makilala dahil malabong malabo na ang aking paningin. Mabilis naman ang kanilang naging pagkilos dahil sa loob lamang ng ilang minuto ay narinig ko na ang pag iyak ng aking sanggol.

"Uha, uha"! Tumagos sa puso ko ang iyak na iyon. Iyon na yata ang pinakamagandang tinig na narinig ko sa buong buhay ko. Napaluha ako sa galak. Dalawang bugso lamang ng iyak ang aking narinig. Inilapit sa akin ng doktor ang aking anak upang ipakita ang kanyang itsura. Hilong hilo ako ng mga oras na yun ngunit pinilit kong tingnan sa kauna-unahang pagkakataon ang aking mahal na anak. Kay laki niya! At ang puti-puti! Ipinakita din sa akin ang kanyang balat (birth mark) na hugis puso sa kanyang kaliwang hita. Kay sarap sa pakiramdam...dagling napalis ang lahat ng sakit na kanina lamang ay nanunuot sa aking kalamnan. Ahhh...ganito pala ang maging ina...napakasaya! Inilagay na ng doktor ang "name tag" naming mag-ina at unti-unti nang dumilim ang aking paningin.

Kay hirap ng pinagdadaanan ng isang ina sa kanyang pagluluwal...walang katulad na sakit na halos ikadurog na ng kalamnan ng pangkaraniwang tao. Ngunit sa pagsilay sa anak na dinala sa loob ng ilang buwan, walang katulad na kasiyahan din naman ang mararamdaman. Naisip ko, napakapalad ko...dahil binigyan ako ng Maykapal ng pagkakataong maging Kanyang instrumento sa pagbuo ng isang buhay.